26 de ago. de 2022

Andaina por terras de Aldán

Vinde! Vinde comigo dar unha volta por Aldán. Iremos dende un extremo a outro, dende o monte ata o mar. Será mañán de mañán, ben cedo,  por lugares do máis descoñecido e tamén por rincóns do máis turístico. Paisaxes que desexo amosarvos antes de que sexa tarde. Patrimonio natural destinado a desaparecer a mans duns ou doutros, nas mans que só enchen con cartos;  as do especulador, as do infractor, as do egoísmo, as do pan para hoxe e fame para mañán.  Paraxes cheos de maxia, cheos de vida e que, aínda así, non dubidarán os "queimaterras  converter nun "marina dor, ciudad de vacaciones". Vinde,  saímos ás oito e media do petroglifo de Abelaires,  ao lado do punto limpo. 

Chego ás oito en punto ao punto de partida.  O Sol xa se deixa ver sobre os montes de Hermelo e enche de luz San Cosme e a Portela e as terras de Coiro, Darbo e Aldán. Son xa as oito e cuarto e van chegando un a un todos os excursionistas, ben animados a caminar e coñecer. Ás oito e media, tal e como se acordara, comezamos a camiñar en dirección ao monte Liboreiro. Comigo somos doce. Subimos por un carreiro entre castiñeiros e carballos, piñeiros, xestas, toxos, carrasca e panpillos. Dende el vese case toda a ría. Pola outra beira do mar vemos Vilanova, Pinténs, Igrexario e Vilariño, coas súas praias; Couso, Alada, Areabrava, Castiñeiras, Pipín, San Xian, Pinténs, Arneles, o Cagallón e Vilariño.  A praia de Vilariño, ao estar a marea baixa únese coa de San Cibrán e a da Laxe dos Picos. Xuntas forman un arco de area no remate da ría, onde desemboca o río Orxas e que vemos dende aquí, e ao que nos diriximos. Primeiro vamos ir ao lugar onde nace e logo seguindo o seu cauce ata onde se une co mar. 

Chegamos a un alto onde o camiño se divide. Un ramal sube ao Liboreiro, o outro, polo que seguimos, vai cara onde nace a auga, pasando por Castiñeiras, Cereixido e Borrallido. Gañas non faltan de subir o Liboreiro e escoitar o son da auga no seu curuto, onde din que á luz da lúa peitea o seu cabelo unha moura. 

Camiñamos amodiño. Sen darnos conta ningún de nós quer tronzar a paz que nos rodea chea do trino dos paxaros, das follas que move o vento… e os raios do sol que enchen de cor os nosos ollos co seu reflexar na herba do chan entre as follas dos carballos. 


Seguindo o gurgullo da auga atopo fronte a min unha árbore caída, está tal cal a lembraba, igualiña que cando de cativa estiven aquí con meus pais. Árbore que teño como referencia para atopar este lugar; 'Onde nace a auga'. Auga fresquiña brotando do manantial. Sen industria ao seu carón, nin por enriba, que a contamine. Ninguén pode resistirse e todas, un a un,  xunta as mans e bebe. Mentres, algúns sentan, outros quedamos en pé.


Naquel intre levántase un refacho de vento.  Como un latigazo de seda que sae da ría de Vigo entrando por Liméns e batendo contra todo canto atopa, os montes da Vixía, o Castelo, Herbello,  e a nós. Tamén acariña as follas secas que parecen coller vida e saen disparadas do chan a bailar ao noso redor.  Os merlos e pardais que piteiran polo chan, saen voando como arrastrados polo vento, as polas dun salgueiro, e tamén nós saímos, seguindo a son da auga e o cheiro a mar.


Seguimos o camiño do Canal ata chegar á Fonte de Rebordelo, xa preto da aldea de Gandón.  Ao chegar ao cruceiro, collemos polo ramal da esquerda cara aos campos e o lavadoiro. Á dereita atópanse Os Laranxos, a Praza e A Eira, onde naceu meu pai.  Dende onde nos atopamos agora vese todo o val ao pé dos redondos montes, regado polo Orxas. Vou sinalando e nomeando os lugares e nomes que lembro: a Gargantiña, O Souto, a Viña, a Fonte, a Torre, a Seara, as Canceliñas, os Asnos, a Cordiña, as Fontesdones… e xa estamos no lavadoiro do Piñeiro. Non vamos á Fonte, nin vamos pasar pola Costa nin polo río Merdeiro. Seguimos polo Pontillón cara aos terreos dos condes de Canalejas e os muíños que se atopan no cauce do río dende Herbello ata San Cibrán. O muíño da Estivada, o da Fonte, o do Frendoal, o muíño da Granxa, o da Besada, o da Lama, o muíño de Nores e o do Xangarelo.


Sentamos na Besada un ratiño. Lembro a infancia, o lavadoiro cheo de mulleres lavando e leriando das cousas do pobo e dalgunhas que sempre pensei non lles interesaban. Cerro os ollos. Síntese a maxia. O frescor do río, o son da auga, o Sol a facer cóchegas alí onde daba. 


Continúa despois desta pausa a nosa andaina. Xa na dos condes, vese á dereita, ao outro lado da estrada, o pazo de Vista Alegre,  o Mirador e o Pombal.  Baixamos un pouquiño e atopamos o viaducto e un pequeño castelo de xogos con campo de criquet. Entramos nel, saímos, volvemos entrar, xogamos coma nenos doutro tempo, como se noutro tempo estiveramos naquel lugar. Do Castelo ao lavadeiro de San Cibrán e á Ponte medieval. Neste punto, o río desaparece baixo a estrada. Lembro o río, a xunqueira que houbo alí antes de ser canalizado. 


Da outra banda da estrada atópase a Torre de Aldán, a Cama do Xudeu, o Torreiro, o cemiterio,  o camiño vello e, seguindo por el, o cruceiro novo e a costa do pardo. 

A nosa fronte, a Lontreira, o Montiño, o Covelo, a Ponte e o Mar.


Deixamos atrás o río para sentar no Buraquiño, fronte o final da ría a tomar unhas cervezas e xa deste xeito sigo nomeando os lugares que vemos cara o peirao: A Maceira, o Lago, O Con,  a Canexa, a costa do muelle, a Espiñeira que é onde nacín, ao lado da Garita, nunha casa de patín e xente mariñeira.  


Mirando contra o máis alto do monte da Espiñeira está a Casula e a Galleira, a Ínsua onde vivo, onde aínda sigo, ao sur do monte da Andoriña,  na vertente oeste, cara ao mar, no lugar de Areacova. 

María del Carmen Martínez Varela







 




5 de maio de 2022

As nomes das cousas

Teñen as palabras relación coas cousas que representan?

Por que esa palabra para ese obxecto e non outra?
Cal é a orixe da linguaxe falada?
Se un ser humano crece en medio das feras..
acabará falando?
Como se comunican os animais? 
Cantan ópera as baleas?
"L'enfant sauvage" filme de Foucault
"O milagre da Anna Sullivan"
Ellen Keller e a percepción da auga na man.
A linguaxe como descubrimento do mundo.


1 de abr. de 2022

14 de mar. de 2022

O ciclo da auga. O muíño

Con este título suxerente teremos unha charla o xoves 24 de marzo. Falarán Xoán Chillón e Manolo Boubeta. Se queres asistir anótate no teu Obradoiro ou en Dirección.

21 de feb. de 2022

Os nomes das plantas



Hoxe a aula é ao aire libre para aprenderlle os nomes ás plantas. 
Estas son algunhas aromáticas que atopamos no xardín do instituto:
TOMILLO ROMEU BOLDO DE XARDÍN RUDA LAVANDA MENTA HERBABOA MACELA XARXA  HORTELÁ CHANTAXE COLA DE CABALO NÉBEDA  CALÉNDULA








 

11 de feb. de 2022

Historias con origami

Pilar Vázquez Cadahía é unha artista co papel. Como unha maga, dobra e desdobra e vai enfiando historias unha detrás de outra, como se tal cousa. Dinos que aprendeu contando contos aos seus fillos cando eran pequenos. A nós encantounos. Esperamos repetir.






4 de feb. de 2022

Iniciación á grafía xaponesa

Este xoves dentro da nosa programación sobre "Linguas e linguaxes" Beatriz Regueira, compañeira de matemáticas do instituto, regalounos unha charla de Iniciación á grafía xaponesa. 
Comezamos pola xeografía e as distintas rexións ou prefecturas do país como por exemplo Hokkaido, ao norte, onde destaca a actividade agrícola.
Tras unha breve introdución histórica pasamos ao tema lingüístico propiamente dito.      Xapón foise repoboando por xente proveñente de países como China e Corea que foron chegando ás distintas illas que constitúen o país. 

Os primeiros tempos a lingua foise diferenciando das súas respectivas orixes e adquirindo características propias. Neceu o xaponés pero nos seus primeiros tempos era só unha lingua falada.

Sobre o século VIII importáronse signos da escrita chinesa  adaptándoos á lingua que se falaba en Xapón.


Ese "alfabeto" a base de ideogramas ou ideas escritas é o chamado kanji. Resulta difícil de aprender porque hai que memorizar unha lista interminable de signos (na escola ensínanse uns 3000 mais estímase que existen uns 40.000) con significados distintos segundo o contexto. Aínda que se poden descompoñer en partes (radicais e outras) o que fai un pouco máis doada a aprendizaxe. 


Cara ao século X, a partir do kanji inventáronse outros alfabetos, ou máis ben, silabarios, que poden escribirse en vertical de dereita a esquerda ou ao xeito occidental de esquerda a dereita e en horizontal.  A primeira maneira implica que moitos libros teremos que comezar a lelos "polo final".


O hiragana

É o primeiro achegamento que se fai á escrita nas escolas. É fonético, de xeito que cada un dos caracteres representa un son e lese do xeito que se escribe. 

Foi creado por mulleres da aristocracia.

As vogais son as mesmas que en español só que en vez de enumeralas na orde en que nós as dicimos: 

a e i o u, 

en Xapón din 

a i u e o.


O katakana

Utilízase actualmente para escribir palabras estranxeiras, e para certas expresións ou "entrecomillados". Úsase moito na literatura manga.

Foi creado por monxes budistas.



Tamén está o sistema ròmaji que significa "letras de Roma" para transcribir o alfabeto latino e usado basicamente en turismo.



1 de feb. de 2022

Esta semana, na tarde do xoves teremos charla de Iniciación ás grafías e cultura xaponesas.
Para facer a boca auga nalgún obradoiro falamos da "Historia de Genji" (Genji Monogatari) novela escrita a principios do século XI por unha muller chamada Murasaki Shikibu e considerada unha das novelas máis antigas. 
Se temos en conta que foi escrita hai uns mil anos e que as mulleres non tiñan tan siquera opción de aprender a escribir e o difícil que sería memorizar e reproducir aqueles símbolos  copiados da escritura Chinesa, daquela sermos quen de apreciar o valor desta exquisita obra onde acontecen montes de cousas: a vida de Genji via das actividades mundanas ás artes e os amores, nun contexto de pazos, xardíns, damas e guerreiros. Hai música, hai poesía -hai haikus!- están as cores dos atardeceres, o son da auga nos regatos, o paso das estacións, as flores, a neve. 
Aínda que Genji é fillo do emperador non está destinado a sucedelo no trono pero vive no palacio imperial. Unha das mulleres do emperador (á que Genji admira e ama en secreto) ten unha sobriña (Murasaki) e Genji ocúpase da súa educación. Ela vai medrando e acaba por casar con Genji. Pero a este, ademais dos amores, pásanlle toda serie de aventuras e desventuras.

genji






28 de xan. de 2022

Pombas para a paz

Para lembrar o día da Paz, en EBI recortamos e pintamos pombas de cores que voaron sobre o cartel dos obxectivos da Axenda 2030.